Siedziba zawierciańskiego gestapo (tajna policja) mieściła się w willi Zygmunta Sowińskiego przy ulicy Chmielnej 14, obecnie ulica Sikorskiego w Zawierciu. Poseł Sowiński został wywieziony do obozu koncentracyjnego w Dachau i tam zamordowany. W piwnicach budynku oraz garażu znajdował się areszt. Pierwszym szefem gestapo w Zawierciu , noszącym nazwę Grenzpolizei Posten Warthenau ( Posterunek Policji Granicznej) był Georg Folta, a po nim w 1942 roku to stanowisko objął Hans Heinz Rother, zastępcą był Rudolf Emanuel Schneider. ( źródło: Jan Pietrzykowski „Oskarżałem kata Zawiercia. Proces Rudolfa Emanuela Schneidera”. Śląski Instytut Naukowy, 1987). W roku 1940 gestapo przeprowadziło aresztowania miejscowej inteligencji oraz potencjalnych przywódców i uczestników ruchu oporu. Aresztowani zostali min. adwokaci Masłowski, Kossakowski i Waluga, wspomniany poseł Ignacy Sowiński, inż. Banackiewicz, inż. Kubik, dyr. Kukułka, łącznie ponad 100 osób.
Deportowani zostali oni do obozu w Dachau, przeżyli tylko nieliczni. Wspomnieć należy, że działalność gestapo w dużej mierze była skierowana na prześladowanie ludności żydowskiej, która zamieszkiwała tereny Zawiercia. Gestapo było również odpowiedzialne za likwidację zawierciańskiego getta w 1943 roku. Kolejnym zakresem działań zawierciańskiego gestapo było zwalczanie polskiego ruchu oporu. Jedną z takich organizacji była wojskowa Służba Zwycięstwu Polski (SPZ). W Zawierciu komendantem SPZ był Teodor Stosik . W czerwcu 1940 roku działalność organizacji została sparaliżowana. Nastąpiły liczne aresztowania. Teodor Stosik i wielu jego kolegów padło ofiarą zdrady przez płatnego konfidenta. Aresztowanych członków organizacji deportowano do obozów koncentracyjnych oraz postawiono przed Trybunałem Ludowym w Berlinie. Przed Trybunałem stanął również Teodor Stosik, któremu orzeczono karę śmierci.
Wyrok wykonano w kwietniu 1942 roku. Kolejną podziemną organizacją, która zakończyła działalność na skutek zdradzieckiego donosu konfidentów był „ Płomień”. Organizacja mieściła się w dawnej Szkole Handlowej, w swojej szerokiej konspiracyjnej działalności wydawała patriotyczną gazetę „Płomień”. Większość aresztowanych skazano na kary ciężkiego więzienia, natomiast dyrektor Chrzanowski stanął przed Trybunałem Ludowym w Berlinie, gdzie orzeczono podobnie jak w przypadku Teodora Stosika, karę śmierci. Wyrok wykonano 19 marca 1942 roku. ( źródło: Jan Pietrzykowski „Oskarżałem kata Zawiercia. Proces Rudolfa Emanuela Schneidera”. Śląski Instytut Naukowy, 1987). W 1978 roku willa, gdzie mieściła się siedziba zawierciańskiego gestapo, została zburzona.
W 2005 roku, przy ulicy Sikorskiego, odsłonięty został obelisk upamiętniający męczeństwo ofiar hitleryzmu. Obelisk został usytuowany w miejscu gdzie była siedziba gestapo. Na frontowej stronie obelisku jest treść: „ Miejsce męczeństwa mieszkańców Zawiercia i okolic- mordowanych, torturowanych i wywożonych przez gestapo do obozów zagłady w latach 1940-1945- dla zachowania w pamięci potomnych- z myślą o Polsce- społeczeństwo Zawiercia, 2005 rok”, natomiast na tylnej ścianie umieszczony jest trójkąt z literą „P” oznaczający więźnia obozu koncentracyjnego narodowości polskiej. Poświęcenia obelisku dokonał kapelan kombatantów ksiądz Jan Duda oraz ksiądz Zenon Gajda z Bazyliki pw. Św. Apostołów Piotra i Pawła, w obecności władz miejskich, mieszkańców Zawiercia oraz przedstawicieli Polskiego Związku Byłych Więźniów Politycznych Hitlerowskich Więzień i Obozów Koncentracyjnych.
Napisz komentarz
Komentarze