Problem znęcania się nad osobą najbliższą - czym jest znęcanie i jaka grozi za nie kara?

Na czym polega znęcanie się?

Użyte w treści art. 207 § 1 k.k. sformułowanie “kto znęca się” wymaga sformułowania definicji pojęcia znęcania się. Przyjmuje się, że jest to pewne działanie albo zaniechanie, które polega na umyślnym zadawaniu komuś bólu fizycznego lub dotkliwych cierpień psychicznych. Pokrywa się to z treścią przepisu, z której wynika, że znęcać się można w sposób:

1. fizyczny

Ten sposób znęcania się nad kimś może polegać w szczególności na biciu, rzucaniu w tę osobę przedmiotami, wyrzuceniu z mieszkania czy domu, wymianie zamków i pozbawienie pokrzywdzonego możliwości dostania się do domu, głodzeniu i odmawianiu napojów, przymuszaniu do przebywania w niskich temperaturach, niewpuszczaniu do toalety, popychaniu, szarpaniu i wyrywaniu włosów, przypalaniu papierosami czy innymi rozgrzanymi przedmiotami.

2. psychiczny

Znęcać się psychicznie można poprzez wyszydzanie, obrażanie, znieważanie, upokarzanie, straszenie i grożenie w sposób bezprawny (na przykład śmiercią), pozwalanie na przebywanie w mieszkaniu czy domu osób, które niekoniecznie są akceptowane przez pozostałych domowników (prostytutki, złodzieje, alkoholicy, przestępcy), niszczenie rzeczy należących do osoby najbliższej, zabieranie emerytury osobie starszej i pozbawianie jej tym samym samodzielności w tym zakresie, śledzenie pokrzywdzonego, prowokowanie do kłótni.

Co ciekawe, kilkanaście lat temu Sąd Apelacyjny w Katowicach (wyrok z 22.06.2006 r., II AKa 199/06) stwierdził, że można dokonać kumulatywnej kwalifikacji przestępstwa znęcania się z art. 35 ust. 1 ustawy o ochronie zwierząt, czyli zabiciem zwierzęcia z naruszeniem obowiązujących przepisów. W sprawie, w której zapadł taki wyrok oskarżonym był ojciec dzieci, który chcąc sprawić im przykrość, zamanifestować własną siłę i władzę nad nimi, zastrzelił z broni pneumatycznej należące do dzieci świnkę morską i kanarka. W ocenie sądu stanowiło to świadome i umyślne działanie mające na celu psychiczne znęcanie się nad własnymi dziećmi.

Znęcanie się - ocena obiektywna czy subiektywna?

O uznaniu, że dana osoba znęca się nad osobą najbliższą powinna decydować ocena obiektywna okoliczności sprawy, a nie subiektywne przekonania na ten temat osoby pokrzywdzonej.

Obiektywne kryteria oceny wystąpienia znęcania się powodują, że nie będzie znęcaniem się w rozumieniu art. 207 § 1 k.k. zadawanie cierpień psychicznych w celu jej poniżenia i udręczenia, jeśli nie ma to charakteru dotkliwego oraz ponad miarę, tj. nie wykracza swoim zakresem poza granice zwyczajnego naruszenia nietykalności fizycznej czy zniewagi. Nie oznacza to jednak, że należy abstrahować od odczuć ofiary, niezbędne jest zatem ustalenie, w jaki sposób odbierała ona zachowania sprawcy.

Przestępstwo określone w art. 207 § 1 k.k. może być popełnione:

1. poprzez działanie - bicie osoby najbliższej, niszczenie należących do niej rzeczy,

2. poprzez zaniechanie - głodzenie osoby najbliższej, odmówienie jej wstępu do domu czy mieszkania zimą.

Kim jest osoba najbliższa?

Osobami najbliższymi, w rozumieniu art. 115 § 11 k.k., są:

1. małżonkowie

2. wstępni (rodzice, dziadkowie, pradziadkowie)

3. zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki)

4. rodzeństwo

5. powinowaci w tej samej linii i stopniu (teściowie, szwagrowie). Za powinowatego uważa się również w szczególności pasierba/pasierbicę w stosunku do macochy/ojczyma.

6. osoby pozostające w stosunku przysposobienia (potocznie mówiąc - adoptowane)

7. małżonkowie osób pozostających w stosunku przysposobienia

8. osoby pozostające we wspólnym pożyciu (konkubenci, partnerzy)

 

Na marginesie należy wskazać, że sformułowanie osoba pozostająca we wspólnym pożyciu dotyczy osoby, która znajduje się wraz z inną osobą w takiej relacji, w której istnieją między nimi więzi emocjonalne oraz fizyczne i prowadzą one wspólne gospodarstwo domowe - nie ma przy tym znaczenia odmienność płci pozostających w takiej relacji.

Jaka kara grozi za znęcanie się nad osobą najbliższą?

Znęcanie się nad osobą najbliższą zagrożone jest karą pozbawienia wolności w wymiarze od 3 miesięcy do 5 lat.

Wymiar kary przekracza 3 lata, w związku z czym nie ma możliwości odstąpienia od wymierzenia kary i zastosowania środka karnego, istnieje natomiast możliwość warunkowego umorzenia postępowania (górny wymiar kary nie przekracza 5 lat, a warunek z art. 66 § 1 k.k. zostanie spełniony).

Znęcanie się nad osobą najbliższą ze szczególnym okrucieństwem

Szczególnym typem przestępstwa znęcania się jest znęcanie się ze szczególnym okrucieństwem określone w art. 207 § 2 k.k. Sformułowanie szczególne okrucieństwo oznacza zadawanie innej osobie szczególnie dużych cierpień, których skala przekracza pojęcie znęcania się wynikająca z art. 207 § 1 k.k. i dotyczo ono nie tyle skutków, a drastycznego, nieludzkiego i bezlitosnego rodzaju oraz sposobu znęcania się.

Znęcanie się ze szczególnym okrucieństwem to przestępstwo, które można popełnić tylko umyślnie.

Znęcanie się nad osobą najbliższą ze szczególnym okrucieństwem zagrożone jest karą pozbawienia wolności w wymiarze od 1 roku do 10 lat, co wyklucza możliwość orzeczenia grzywny czy ograniczenia wolności, ale możliwe jest zastosowanie kary ograniczenia wolności wraz z pozbawieniem wolności (art. 37b k.k.).

Targnięcie się na życie przez pokrzywdzonego

Jeśli następstwem znęcania się nad osobą najbliższą jest targnięcie się przez nią na swoje życie, wówczas odpowiedzialność sprawcy ulega zaostrzeniu i podlega on karze pozbawienia wolności od 2 do 12 lat. Bez znaczenia pozostaje okoliczność, czy próba samobójcza okazała się skuteczna. Mając na uwadze wymiar kary, nie jest możliwe orzeczenie grzywny lub ograniczenia wolności, ale na podstawie art. 37b k.k. można zastosować karę ograniczenia wolności z karą pozbawienia wolności.

Warunkiem poniesienia tego rodzaju odpowiedzialności przez sprawcę jest wykazanie związku między znęcaniem się nad osobą najbliższą a późniejszym jej targnięciem się na własne życie. Sprawca ponosi w tym zakresie surową odpowiedzialność, ponieważ nie ma znaczenia, czy przewidział targnięcie się przez osobę najbliższą na własne życie - wystarczy, że mógł to przewidzieć (umyślnie znęcał się, ale w nieumyślny sposób doprowadził do targnięcia się na życie przez osobą pokrzywdzoną).

Znęcanie się nad osobą najbliższą - pomoc prawna

Znęcanie się nad osobą najbliższą stanowi szczególnie trudny i emocjonalnie ciężki temat dla ofiar tego rodzaju czynów. Takie przestępstwa niosą zwykle za sobą wstyd, strach i wiele obaw - dlatego tak ważne jest wsparcie doświadczonego adwokata, który spoglądając na okoliczności sprawy z perspektywy osoby trzeciej pomoże przebrnąć przez trudy związane z postępowaniem zarówno w prokuraturze, jak i dalej, na etapie postępowania sądowego.

Pomoc profesjonalnej kancelarii adwokackiej może okazać się nieoceniona przy tak delikatnych sprawach, jaką jest szeroko pojmowana przemoc w rodzinie.